copyleft 2012–2020Emmanuel Carrère — Limonov
Literaire uitgeverijen dumpen dezer dagen stapels nieuwe boeken in de winkelrekken. Recensenten worden geacht enkelingen te redden van een stille dood, maar deze week werd ons oog getrokken door een boek dat we vorig jaar schandelijk over het hoofd zagen: «Limonov» (De Bezige Bij Antwerpen) van de Franse auteur Emmanuel Carrère.
Vorige maand won de Nederlandse vertaling de Europese Literatuurprijs: zowel het schrijverstalent van Carrère als het godsgeschenk dat het hoofdpersonage is, maken die bekroning meer dan verdiend.
«Limonov» is de biografie van de Rus Edward Limonov (1943). Een man die u zich misschien herinnert als cultschrijver, maar die ook nadat zijn boeken verramsjt zijn een adembenemend leven leidt. Bij zijn geboorte gedoemd om te sterven in het Russische provinciestadje waar zijn wieg stond en in de tussentijd te werken in een plaatselijke staatsfabriek, maakt Limonov de dromen van menige Russische jongen waar.
Hij vlucht naar Moskou om te leven als dichter, leert later in New York de romantiek van de armoede kennen en beleeft een bescheiden succes in Parijs als schrijver van autobiografische boeken zoals «Dagboek van een loser» en «De Russische dichter houdt van grote negers», over zijn Amerikaanse jaren.
In de jaren negentig treffen we Limonov aan de zijde van Servische legerleiders tijdens de Balkanoorlogen, en later zal hij in zijn thuisland de nationaal-bolsjewistische partij oprichten. Een fascistische oppositiebeweging die pleit voor democratische hervormingen: het kan alleen in Rusland.
Carrère, die Limonov ontmoette in de jaren tachtig en wiens moeder in Frankrijk een vooraanstaand Ruslandkenner is, vermengt het verhaal met zijn eigen voorspelbare leven als Parijse schrijver — zijn meest opmerkelijke wapenfeit is een mislukte poging om vanuit Bali een handel in badpakken op te zetten — en de geschiedenis van de Sovjet-Unie. De historische maar persoonlijke verslagen die dat oplevert, doen denken aan het even briljante «HHhH» dat Laurent Binet over de nazi Reinhard Heydrich schreef.
Als partijleider richt Limonov zich in Moskou tegen de zielloze dictatuur van roofkapitalisme en machtspolitiek die onder Vladimir Poetin het communistische regime heeft vervangen, maar uiteindelijk is het enkel de obsessie met roem en heldendom die hem drijft. Anders vallen zijn carrièrezetten moeilijk te begrijpen.
Die psychopathische motieven zijn ook de beste verklaring voor wat Rusland de afgelopen twee decennia heeft overvallen, en volgens Carrère bewondert Limonov Poetin zelfs heimelijk. Zijn tumultueuze leven leest als een schelmenroman — we hebben het niet eens over zijn romances gehad — maar wat overblijft, is het meedogenloze cynisme dat Rusland in zijn greep houdt. Op het einde probeert Limonov in het boeddhisme te vluchten. En van zulke pseudogodsdiensten kennen wij ook in het Westen alles.
«Humo.be», 11 september 2013
